Янги адабиётлар

Илмий тадқиқотлар

Шўрланган ва гипсли тупроқлар маҳсулдорлигини интеграциялашган усулда бошқариш

Муаллиф: Марказий Осиё мамлакатларининг Ер ресурсларини бошқариш бўйича Ташаббуси II фазаси доирасида «Билимларни бошқариш» лойиҳаси

Технологиянинг таърифи:

Ушбу технология суғориладиган ерларнинг унумдорлигини оширишга йўналтирилган техник, агрономик ва институтционал тадбирлар мажмуини ўз ичига олади.

Технологиянинг қисқача баёни:

Тупроқларни  интеграциялашган усулда бошқариш технологияси тадбирлари мажмуига қатъий риоя қилишга асосланган:

1)    Техник тадбирлар:

-         тупроқни 60-70 см чуқурликда юмшатиш;

-         ернинг планировкасини яхшилаш;

-         эҳтиёжга кўра дренаж (таъмирлаш, тозалаш)ни кучайтириш.

2)    Мелиоратив тадбирлар:

-         илдиз зонасини туздан тозалаш;

-         вегетация даврида суғоришни ювиш билан қўшиб олиб бориш.

3)    Агротехник тадбирлар:

-         ўсимликларни мувозанатлаштирган ҳолда озиқлантириш (экин тури ва унумдорлик даражасига мувофиқ ҳолда 10т/га гўнг ва минерал ўғитларни киритиш). 

-         экинларни алмашиш кетма-кетлиги: ғўза (апрель-октябр) –кузги буғдой (октябр-июнь)- дуккакли экинлар (июль-октябрь)- сидератучун ўтлар(октябрь-март);

-         ҳосил йиғиб олингандан сўнг тупроқни ўсимлик қолдиқлари билан бойитиш;

-         экинларни парваришлаш (қатор ораларига ўз вақтида ишлов бериш, ўсимликларни ҳимоя қилишнинг биологик усуллари).

4)    Институтционал (муассасавий) тадбирлар:

-         ФАОнинг  ФДМларида фермерларнинг билимларини ошириш.

    Кўргазмали участкада маржинал даромад ғўза учун 400-600 АҚШ доллари /га ни, буғдой учун 240-295 АҚШ доллари/га ни ташкил қилгани ҳолда қўшни фермер хўжаликларининг кўрсаткичларидан 2,5 баробар юқори бўлган. Интеграциялашган бошқариш технологияси тупроқ унумдорлигини ошириш имконини бериши туфайли фермерлар уни ортиқча моддий харажатсиз қўллашлари мумкин.

Жойлашув ўрни: Сирдарё ва Қашқадарй вилоятлари, Жанубий Қорақалпоғистон.

Технология қўлланган майдон: 30 га ва 54,35 га.

Ердан фойдаланишдаги бош муаммолар ва ерлар деградациялашувининг асосий сабаблари:

Жойларда ер агротехникаси ва ишлов бериш усулига риоя қимаслик тупроқ таркибининг бузилишига, унинг зичлашувига, ҳаво- алмашинувининг ва намлик кучайишининг ёмонлашувига олиб келди. Сўнгги ўн йилликларда унумдорлик бонитети 4-5 баллга пасайган.

Мазкур технологиянинг асосий техникавий функциялари:

 Шўрланиш даражасининг пасайиши, тупроқнинг сув-физикавий хоссаларининг, таркибининг ва биологик фаоллигининг яхшиланиши.

Фойдаланилаётган ер тури

 Суғориладиган ҳайдов ер. Бир йиллик қишлоқ хўжалик экинларини етиштириш - Во (Са).

Тежамкорлик чоралари

 Вегетатив чоралар:

А2: Органик моддалар /тупроқ унумдорлиги;

А3: Тупроқнинг юзасига ишлов бериш;

А4: Ҳайдаладиган қатламнинг тагидаги қаватга ишлов бериш.

Атроф  муҳит

Табиий муҳит

 Ўртача йиллик ёғин миқдори: 200 -400 мм.

Вертикал зоналаштириш: денгиз сатҳидан 100-350 м баландликда.

Ландшафт: текслик.

Қиялиги: ясси (0-2%), қия (2-5%).

Тупроқ унумдорлиги: паст.

Ҳайдаладиган майдондаги гумус миқдори: 1% дан кам.

Тупроқнинг табиий дренажланганлиги/инфильтрацияси: заиф. 

Антропоген муҳит

Ер майдонининг миқдори: 30-55 га.

Ердан фойдаланувчилар:  фермер ва деҳқон хўжаликлари.

Ерга мулкчилик ҳуқуқи: ижара (фермерлар); хусусий мулкчилик (деҳқон хўжаликлари).

Сувдан фойдаланиш ҳуқуқи: сувдан фойдаланувчилар уюшмаси ва суғориш тизимларининг давлат бошқармалари орқали.

 Бозорга йўналтирилганлик: ўз-ўзини таъминлаш, эркин бозор.

Баҳолаш

Технологиянинг таъсири

 Асосий афзалликлари:

-   Ер унумдорлигини оширишнинг кам харажатли, паст таҳликали усули;

-   фермерлар фойдаланиши учун қулай, чунки илгари ҳам қўлланган, ҳозирги вақтда ҳам ишлатилаётган тадбирлар мажмуасини ўз ичига олади;

-   «Фермер-фермерга» тамойили бўйича тажриба алмашиниш имконияти; 

-   бошқа ҳудудларда бироз мослаштирган ҳолда қўллаш имконияти.

Асосий камчиликлари:

-   Амалиёт деҳқончиликнинг тупроқни муҳофаза қилиш тамойилларига тўлиқ жавоб беролмайди;

-   қишлоқ хўжалик техникаси, воситалари ва ускуналари (чуқур юмшатиш, планировка қилиш механизмлари)нинг етишмаслиги технологияни кенг қўлланишини чеклаб қўяди.

 

Ҳамкорнинг  алоқа учун маълумотлари: Хамзина Т., «УЗГИП» МЧЖ, тупроқ-мелиоратив асослаш ва суғориш режими бўлимининг бош мутахассиси.

Манзил: Навоий кўчаси 44, Тошкент, Ўзбекистон.

Тeл.: +998 (90) 994 56 54.

E-mail:  tatyana_khamzina@mail.ru

Қидирув

Эълон

Публикациялар



Flag Counter

Ишчи гуруҳ | Сайт харитаси | Алоқа | CACAARI | ТошДАУ